Aktif karbon kullanımı Akvaryum endüstrisinde granüler ve sıkıştırılmış(extruded) halde satılmaktadır. Sıkıştırılmış ürünler pellet veya küresel haldedir. Sıkıştırılmış karbonlar daha dayanıklıdır ve medya reaktöründe parçalara bölünmeden dönebildikleri gibi aynı zamanda daha az toz çıkartırlar.
Bununla birlikte sıkıştırılmış karbonun yüzey alanı granüler karbondan daha azdır ve aynı sonucu almak için daha fazla ürün kullanmak gerekir. Granüler karbon daha yumuşaktır ve daha fazla toz bırakır. Toz seviyesi karbonun etkinliğini ve kalitesini değiştirmez.
Aktif Karbon Seçimi Nasıl Yapılır?
Aktif karbon kullanımı için seçebileceğimiz bir çok marka bulunmaktadır. Kaliteleri, zararlı ve mükemmel arasında değişmektedir. İsminin üzerinde ‘kömür’ veya ‘kömürleşmiş’ yazanlardan uzak durulmalıdır (aktif kömür gibi). Bu ürünler aktif değildir, ağır metalleri ve kokuyu tutmaları çok sınırlıdır. Bunlar ayrıca istenmeyen yosun gelişimine neden olabilecek kalsiyum-fosfat da içerebilir.
Aktif karbon kullanımında addedilen diğer bir ün ise filtre ettiği fosfatı suya geri salmasıdır. Bu kısmen doğrudur. Aktif karbon iki şekilde yapılır : Fiziksel aktivasyon ve kimyasal aktivasyon. Fiziksel aktivasyonda CO2, O2, su buharı gibi fosfat içermeyen içerikler kullanılırken, kimyasal aktivasyonda fosforik asit ve çinko kullanılır. Eğer bu ikinci türü kullanıyorsanız tankınıza karbon eklediğiniz de fosfat da eklemiş olursunuz. Fosfatlı bir ürün kullanmaktansa karbonu hiç kullanmamak sizin için daha iyi olabilir.
Aktif Karbon Alırken Nelere Dikkat Etmelisiniz
Aktif karbon kullanımı için ürün etiketinin karbonla ilgili bilgilerine bakın. Eğer su buharı, oksijen veya karbondioksitin kullanıldığı bir süreçten bahsediliyorsa gerçekten fosfat barındırmıyordur ve suya fosfat salınımı neredeyse hiç olmaz.
”Akvaryumlar için üretilen aktif karbonların tamamında fosfat bulunur, sadece bazılarında bu daha azdır…”
Seachem
Bazı karbonlar basitçe ‘ fosfat free’ olarak satılır ki bu da su buharı aktivasyon sürecinden geçtiğine delalet edebilir. Eğer etikette fosfattan hiç bahsetmiyorsa, aktivasyon sürecine değinilmemişse, fosfatı minimalize etmek için yıkamaya ihtiyaç vardır. Fosfordan düşük düzeyde arındırılmış olma ihtimali olan karbondan uzak durmak gereklidir.
Eğer bir medya reaktörünüz varsa, sıkıştırılmış pelletize karbon kullanabilirsiniz. Birbirlerine çarptıklarında kırılmayacaklardır. Eğer dış filtre veya torba-filede kullanacaksanız granüler karbon almanız gereklidir. GAC maliyetine göre daha fazla yüzey alanı sağlayacaktır fakat daha yumuşak ve kırılgandır.
Aktivasyon sürecinin ardından inorganik bir madde olan kül tozu oluşur. Satılan karbonlarda ‘’pH yı etkilemeyecek kadar az toz içermektedir’’ yazdığını görebiliriz. Yüksek toz içeriği ilk kullanımda akvaryum pH değerini yükseltebilir. Tüm karbonlar bir miktar toz içerir ve kulanılmadan önce tatlı suda yıkanması ile bu tozdan arındırılır. Aktif karbonu kullanmadan önce bir kaç saat RO/DI suda bekletmek bu sorunu ortadan kaldırmak için iyi bir yöntemdir.
Aktif karbon kullanımı filtrelerde kulanılacaksa, mekanik filtrasyonun iyi yapılması gerekir. Aksi halde gözenekleri tıkanır ve işe yaramaz hale gelir.
Kaliteli karbon markaları por büyüklüğü, iyodin sayısı gibi diğer parametreleri de üzerlerinde belirtmektedir.
- Kimyasal aktivasyon yapılmamış olması( fosforik asit veye çinko hidroksit ile)
- Makroskobik yapı: Gözenek genişliği 30 Angstrom veya üstünde(makroporlu)
- Düşük İodin Sayısı: <600 ( mikropor yapısı daha az)
- Yüksek Molasses Sayısı: > 400( makropor yapısı daha fazla)
Aktif karbon kullanımı için İyi bir markanın etiketinde şunları görmeniz gerekir:
Iodine Number: 1000 min. Ball-Pan Hardness: 97 min. Surface area (BET) m2/g: 1225 pH: Neutral Food Chemicals Codex: Passes Ash, Mass %: 3 Methylene blue absorption g/100g: 24 Washed with Hydrochloric Acid
Burada önemli bir nokta da şudur ki etiket ve pazarlama bilgilerinden aktif karbon kullanımı için en iyi seçimi yapmanıza yarayacak tamamen doğru tek bir veri yoktur. Akvaryumumuzda kendi gözlemlerimiz önemlidir. Pahalı bir markanın ürünü sizin için en iyisi olmayabilir. Bu ürünlerin etkinliği deney ortamlarında çeşitli maddeler kullanılarak ölçülmektedir(metilen mavisi ve malahit yeşili boyası ile salınım gibi). Tankınızdaki organikleri toplama becerileri ve tankınızın sağlık durumu sizin gözleminiz altındadır ve bazen en iyi karbona deneyerek ulaşabilirsiniz.
Aktif Karbon Kullanımı
Aktif karbon kullanımı için tavsiye edilen miktar; Litre başına 1ml Aktif Karbon olarak verilebilir. Bu doz genel olarak önerilen dozlardan biraz daha fazladır, daha fazla karbon daha hızlı ve daha uzun çalışır. Organik miktarının çok yüksek olduğu veya ilk defa karbon kullanılacak kötü bakılmış tanklarda bu dozun iki katına çıkılabilir. Doz aşımı sıkıntı yaratmayacaktır.
Suyun karbona ulaşmadan önce mekanik olarak filtre edilmesi karbonun ömrü uzatabilir. 100 micron bir filtre bunun için yeterli olacaktır.
Bilinenin aksine, aktif karbon kulanımı için karbon üzerinden tüm akvaryum suyunun geçmesi için bir dış filtreye veye sump da ayrı bir aparata konulmasına gerek yoktur. Karbonla doldurulmuş bir file-torbanın sump’a bırakılması yeterli olacaktır çünkü; karbon sudaki partikülleri elektriksel olarak çeken bir maddedir, durağan mekanik bir filtre malzemesi değildir. Çalışmalar göstermiştir ki, sump da üzerinden ortalama bir akım geçen torba içindeki karbon, temel organik atıkları, ilaçları ve ağır metalleri toplamıştır. Gerçek performans torbadaki materyalin akışkanlığına bağlıdır. Eğer bir medya reaktörü kullanıyorsanız karbon kullanmanın en etkili yolu , filtre deliklerinin karbonun kaçamayacağı kadar küçük, fakat mümkün olan en geniş büyüklükte olmasına dikkat etmektir.
Ortalama bir marin akvaryumda karbon 6 hafta kullanılabilir. Resif tankları, sadece balık olan marin tanklardan daha fazla organik üreteciğinden bu süre 4-6 hafta olarak verilebilir. Eğer su mekanik olarak filtre edilmeden karbon kullanılıyorsa veya istenmeyen yosun gelişiminin işaretleri görülüyorsa, bu süreyi daha kullanışlı bir şekilde ayarlamanız veya karbon miktarınızı artırmanız gerekecektir. İlaç veya diğer kimyasalların kullanımı sonrası aktif karbon konacaksa, ürünün suda kalması süresi daha kısa olabilir.
Daha önce değindiğimiz gibi aktif karbon kullanımı ozonu nötralize edebilir. Ozon gazı karbon yüzeyinde oksidide olur ve oksijeni indirger. Reaksiyona girmeyen fazla ozon skimmer kabı ile atmosfere yayılır. Aktif karbon emdirilmiş bir malzeme skimmer toplama kabının üst kısmına uygun şekilde kesilip konularak ozonun ev içinde birikmesi önlenebilir. Nötralizayon işlemi ile karbon tamamen tükendiğinde rengi beyaza dönecektir.
Karbonu işi bitince tekrar kullanmanın veya tükenmişliğini ölçmenin etkili bir yolu yoktur. Karbonu tekrar kullanmayın veya temizlemeye çalışmayın. Karbonun yüksek sıcaklık ve düşük oksijen şartlarında tekrar kullanılabilir hale getirilmesi mümkün olmakla birlikte, hobici şartlarında bu pek etkin bir yöntem değildir. En iyi çözüm 4-6 hafta aralıklarla karbonunuzu değiştirmektir
Sıkça Sorulan Sorular
Aktif karbon kullanımı eser elementleri toplar mı?
Karbon organiklere eser elementlerden daha fazla ilgi gösterir fakat bazı elementleri toplayacaktır. Bu toplama < pH 3 ve > pH 10 ( 3 den küçük 10 dan büyük) değerlerinde maksimaldır ve bu pH değerlerinin sağlıklı bir akvaryumda görülmesi pek mümkün olmadığından karbonun önemli bir eser element toplayıcısı olduğu söylenemez. Diğer yandan, protein skimmer ve akvaryumdaki canlılar aktif karbondan daha fazla eser element tüketir. Bu elementler bir şekilde azalmış olsa bile her zaman rahatlıkla bulabileceğimiz katkılar ile çözüm bulabilirsiniz.
Aktif karbon yakaladığı organikleri suya geri verir mi?
Karbon gözenekleri bir defa doygunluğa ulaştıktan sonra, karbon taneciklerinin üzeri ince bakteri tabakası ve tortuyla kaplanarak iç kısımdaki gözeneklerde tutulan organiklerin hapsolmasını sağlar ve zayıf bir biyolojik filtre gibi iş görmeye başlar. Yani topladığı organikleri suya geri vermez.
Aktif karbon sadece ayda bir kaç gün mü kullanılmalıdır?
Aktif karbonun kullanımı suyun sarı renk tonunu ve akvaryumdaki kokuyu 48 saatte alabilmesi ile başlamıştır (belki de satıcılar daha fazla karbon satmak istedikleri için). Organiklerin daha yüksek konsantrasyonu kokusuzluk ve renksizlik için daha uzun temas süresi gerektirir. Kısa süreli karbon kullanımının diğer bir olumsuz etkisi depolama ve tekrar kullanımdır. Karbon bir defa sudan çıkarıldığında havadaki partikülleri toplamaya devam eder. Nemli karbonun plastik bir kapta muhafaza edilmesi de işe yaramaz çünkü durgun akvaryum suyu ile tıkanan tanecikler tükenmiş hale gelir. Aktif karbonu akvaryumunuzda sürekli kullanabilirsin.
Aktif karbon akvaryuma dökülürse zarar verir mi?
Karbon granülleri kazara akvaryuma kaçsa bile, hızlı bir şekilde bakterilerle doygun hale gelecek ve bir kum tanesi gibi biyolojik olarak etki gösterecektir. Görüntü çirkin olabilir ama tamamen zararsızdır.
