Ozonla Filtrasyon Kurulumu ve Güvenlik

Akvaryumlarda ozonla filtrasyon kurulumu’nun uzun yıllardır kullanıldığından bahsetmiştik. Ancak ozon hiç bir zaman diğer filtrasyon seçenekleri arasında yükselememişti. Bunun başlıca nedenleri arasında kurulum maliyeti, güvenlik endişesi ve anlaşılabilirliğini zor olmasıydı. Ozonla filtrasyon yazı dizisinin bu ikinci bölümünde ozon jeneratörünü nasıl kurulduğu ve güvenliğini nasıl sağladığına bir göz atacağız.

Yazı Dizisi Özeti;

1. Akvaryumlarda Ozonlaştırıcı Nedir ve Nasıl Çalışır?
2. Akvaryumlarda Ozonla Filtrasyon Kurulumu ve Güvenlik
3. Akvaryumlarda Ozonlaştırıcı Kullanımının Sonuçları

Akvaryumlarda Ozonla Filtrasyon Yapmak İçin Nelere İhtiyacınız Var?

Akvaryumlarda ozonla filtrasyon kurulumu balık yetiştiricilerine göre akvaristler arasında yeterince popüler olmamasının en büyük nedenlerinden biri kurulumunun biraz karmaşık olmasıdır. Bir çok akvarist hatalı kurulum yapar ve faydadan çok zarar görürler. Gelin birlikte ozonla filtrasyon için nelere ihtyiacınız olduğuna bir göz atalım.

Ozon Jenaratörü

Ozonla filtrasyon kurulumu için en temel ekipman bir Ozon jeneratörüdür. Ozon jeneratörlerinin çalışma prensibi aslında oldukça basittir ve akvaryumunuz için ülkemizde de bir çok ozon jeneratörü bulmanız mümkün. Hatta yurt dışından bile getirtebilirsiniz.

Solduğumuz hava yani O₂, iki oksijen atomundan oluşur O+O=O₂ (soluduğumuz hava). O₂ atomları kararlıdır ve birbirlerine sıkıca tutunur. Ozon ise üç oksijen atomundan oluşur yani O+O+O=O₃. Ancak bu bağ soludğumuz hava gibi kararlı değildir. Ozon kararlı bir çift O₂ ve kararsız bir O dan oluşur. Ozona güç verende bu dengesiz O dur. Dengesiz O bir kara kedi gibi kararlı O₂ nin arasını bozar ve bunları ayırır. Bu ayrılma ve yeniden birlşeme işlemi sırasında da düşük oranda Ozon üretilir.

Bunu gerçekleştirmenin üç farklı yolu vardır;

1. Doğal Olarak Meydana Gelen
   • Yılıdırım çarpması
   • Güneşten gelen UV enerjisisnin oluşturduğu ozon tabakası
2. İnsan Yapımı (Şans Eseri)
   • Kaynak makinası
   • Fotokopi Makinaları
3. İnsan Yapımı (Kasıtlı)
   • Corona Deşarj Ozon Üretimi (biz bunu kullanıyoruz)
   • UV Ozon Üretimi

ORP Ölçer (Redox)

Tuzlu su akvaryumlarında ORP değeri (Redox) daha sonra ele alacağımız karmaşık bir konu. Ancak sabırsız akvaristler Wikipedia’nın yaptığı Redox tanımını (ingilizce) inceleyebilir. Göreceli olarak, ORP değerinin ve bu değeri ölçen cihazların suyunuzun saflığının bir ölçütü olarak pazarlandığını söyleyebilirim. Yinede bize göre Ozonla filtrasyon kurulumu yapacaksanız bir ORP kontrolör mecburi bir ekipmandır.

Tuzlu su akvaryumlarında tavsiye edilen ORP değeri 300mV ila 450mV arasındadır. Ayrıca bu değerin sudaki oksijen ve pH gibi sürekli değiştiğinide söylemekte fayda var. Sıcaklık ve diğer bazı elementler gibi sabit bir değeri yoktur.

Ozon güçlü bir oksitleyicidir ve aşırı dozlarda öldürücü olabilir. Akvaryumunuza ozon eklediğinizde ORP değeriniz de yükselmeye başlar ve bu değer aşırı oranda Ozon kullanımından kaçınmanız için size bir referans noktası oluşturur.

Medya Filtresi

Ozonun çok güçlü bir oksitleyici olduğundan bahsetmiştik. Ayrıca Ozon’un akvaryumlarımızda sadece bir kaç saniye hayatta kalabildiğini ve bütün işlemin bu süre içinde gerçekleştiğini de söylemiştik. Ancak bu işlem ardından Ozon akvaryumunuzdan tamamen çıkmaz. Bir çok organik ve diğer materyalle (borular, ps haznesi, süzülemeyen büyük organik atıklar vb.) reaksiyona girdiği için üretilen oksidan suda kalmaya devam eder ve bu canlılarınız için bir risk teşkil eder.

Ozonla Filtrasyon kurulumunun bir sonraki aşaması, Ozonun ürettiği ve reaksiyona girerek akvaryumda kalmaya devam eden oksidanları uzaklaştırmanın en basit yolu bunları bir filtreden geçirerek akvaryuma geri vermektir. Bunun için aktif karbon en ideal seçimdir. PS çıkışından sonra suyun aktif karbondan geçirilmesi zararlı oksidanların bir çoğunun akvaryuma girmeden önce temizlenmesi sağlar. Bunu dilerseniz bir medya reaktörü dilerseniz bir filtre çorabı içinde kullanabilirsiniz.

Hava Pompası

Ozon jeneratörünün ürettiği havayı akvaryuma verebilmeniz için hava pompası kullanmanız gerekir. Hava pompası ozon jeneratörüne basınçlı havayı vererek, ozon jeneratörünün oluşturduğu ozonun bir sonraki durağına iletmenizi sağlar. Sessiz bir motor seçimi yapmak akıllıca olacaktır.

Çekvalfler

Üretilen Ozonun bir sonraki durağına ulaşması için kullanılan hava motoru ve yol elektrik kesintilerinde bir sorun haline dönüşebilir. Su sifonlama etkisi yaparak havayı taşımakla görevli olan hortumlardan akvaryum suyunu ozon jeneratörüne iletebilir ve bozulmasına neden olabilir.

Tavsiye edilen Ozon jeneratörü kullanım şekli jeneratörün su seviyesinin üzerinde tutulmasıdır. Herşeye rağmen havayı taşıyan borulara ekleyeceğiniz çekvalfler sizi gelecekte yaşayabileceğiniz yüksek bütçeli arızlardan koruyacaktır.

Ozon Reaktörü

Bir çoğunuzun ”birde başıma ozon reaktörü mü çıktı?” diyebilir. Ozonla filtrasyon kurulumunda aslında pek fazla kişi tarafından kullanılmaz ama yine de bir çok markanın Ozonla filtrasyon yapan akvaristler için piyasaya sürdüğü ürünleri mevcuttur. Ozon reaktörleri yapısı gereği Ozon’un reaksiyona girdiği oksidanların akvaryum suyuna girmesini engelleyen bir filtreleme sistemine sahiptir. Ancak Protein Skimmer’ınız ve sonrasına koyacağınız bir medya filtreside hemen hemen aynı işe yarayacaktır.

Ozonla Filtrasyon Kurulumu

Ozonla filtrasyon kurulumu oldukça basittir. Hava pompanızı Ozon jeneratörünüze bağlayın ve Ozon jeneratörünüzü bir ORP kontrolör ünitesine bağlayıp Ozon çıkışınızı Protein Skimmerınız da bulunan Ozon girişine veya Ozon Reaktörünüz varsa reaktör girişine bağlayın. Aralarda da çekvalf kullanmayı ihmal etmeyin. Protein Skimmer kullanıyorsanız çıkışına aktif karbon eklemeyi unutmayın ve sistem çalıştırın.

Eğer bir ORP kontrolörünüz yoksa, bu noktadan sonra ORP değerinizi gözlemlemeye başlayın ve ORP değerinizin 300mV ve 450mV arasında kaldığından emin olun. Bu yöntemi kesinlikle tavsiye etmediğimi söylemek isterim. Göreceli olarak, ORP değeriniz 650 mV değerini aşarsa muhtemelen akvaryumunuzdaki canlı popülasyonunu tamamen öldürebilirsiniz.

ORP ölçer seçiminizi yaparken aynı zamanda kontrolör özelliğinin de olması çok iyi bir seçimdir ve sizi ekstra masraftan kurtarır. Arıca hem akvaryum canlılarınız hemde kendi sağlığınız için iyi bir güvenlik önlemidir. Eğer bir ORP kontrolör üniteniz varsa verdiğiniz mV değerleri dışına çıkan aralıklarda ORP kontrolörünüz ozon girişini otomatik olarak durdurcaktır.

Ozonla Filtrasyon Ve Güvenlik

Ozonun çok güçlü bir oksidasyon olduğunu ve dengis bir ”O” atomunun buna neden olduğundan bahsetmiştim. Peki Ozon’un insan sağlı açısından ne gibi zararları olabilir? sizin için, Ozonla filtrasyon kurulumu öncesi, Ozon seviyeleri ve etkileri hakkında bilimsel verilere dayanan bir tablo hazırladım.

• 0.003 ppm: Laboratuvar ortamında ozon kokusunu algılama eşiği (aşrı duyarlı insanlar tarafından)
• 0.003 ppm ila 0.010 ppm arası: Açık havada ortalama bir insanın ozon kokusunu algılama eşiği. Çoğu insan tarafından koku algılanabilir düzeydedir.
• 0.040 ila 0.050 ppm arası: Evlerde havayı ozonla temizleyen ekipmanlar (klima vb.) için belirlenmiş maksimum sınır düzeyi.
• 0.10 ppm: Endüstriyel çalışma alanlarında izin verilen maksimum ozon konsantrasyonu: izin verilen insan maruziyeti – haftada 6 gün, günde 8 saat.
• 0.30 ppm: Bazı bitki türlerinin ozon etkilerinin belirtilerini göstermeye başladığı ozon seviyesi. Yeşillik yaralanması koyu noktalar, hafif benekler, ölü yamalar ve genel renk değişikliği olarak ortaya çıkar. Yetişkin yaprakların stomaları (gözenekler), hasar belirtileri gösteren ilk alanlardır.
• 0.50 ppm: Bazı kişilerde mide bulantısı ve baş ağrısına neden olabilir. Uzun süreli maruz kalma akciğer ödemine (bağ dokusunda veya seröz kavitede anormal seröz sıvı birikimi) neden olabilir. Solunum yolu enfeksiyonlarına yatkınlığı artırır.
• 1.00 ppm ile 2.00 ppm arası: Bu konsantrasyon aralığı gönüllü insanlar tarafından 2 saat boyunca solunduğunda, semptomların birkaç gün sonra azalmasıyla birlikte, yetersizlik olmaksızın tolere edilebilen semptomlara neden oldu. Semptomlar baş ağrısı, göğüste ağrı ve solunum yollarında kuruluktu.
• 5.00 ppm ile 25.00 ppm arası: Deney, 12 ppm’de 3 saatlik maruz kalmanın kobaylar için öldürücü olduğunu gösterdi. 9 ppm konsantrasyonuna ve diğer hava kirleticilerine maruz kalan kaynakçılar pulmoner ödem geliştirdi. Göğüs röntgenleri 2 ila 3 hafta içinde normaldi, ancak 9 ay sonra hala yorgunluk ve efor dispnesi (yabacı solunum) şikayeti vardı.
• 25.00 ppm ve üstü: İnsan yaşamı için hemen tehlikeli olan ozon konsantrasyonları bilinmemektedir, ancak hayvan deneylerine dayanmaktadır ve 60 dakika boyunca 50 ppm konsantrasyona maruz kalmanız muhtemelen sizin için ölümcül olacaktır.

Yukarıda verilen tabloyu baz alırsanız ve piyasada akvaryumlarımız için saatte 30.00 ppm ve üzeri ozon üretebilecek cihazların satıldığını düşünürseniz ozonla filtrasyon kurulumunda neden dikkat etmeniz gerektiğini sanırım daha iyi anlamış olmalısınız.

UYARI: Eğer evinizde akvaryumunuz için Ozonla filtrasyon kurulumu yapmayı planlıyorsanız ve bu konuda yeterli bilginiz ve deneyiminiz yoksa hem kendi sağlığınız hemde sevdikleriniz için profesyonel destek almanızı tavsiye ederiz.

Kaynaklar:

• molekule.science
• ozotech.com
• reefkeeping.com
• ozoneservices.com
• wikipedia.org