Eser Elementler Nelerdir? Nasıl Takip Edilir?

Mercanları başarılı bir şekilde büyütmeye devam edebilmemiz için su kimyamıza çok dikkat etmemiz gerekiyor. Uygulamada, kalsiyum, alkalinite ve magnezyum gibi ana değerleri rutin olarak test ediyoruz ancak genellikle eser elementler için test yapmıyoruz. Peki neden yapmıyoruz? Onlar önemli değil mi? Tam aksine! Onlar da önemlidir. Öyleyse tuzlu su akvaryumlarında eser elementlere daha yakından bakalım.

Tuzlu Su Akvaryumunda Hangi Elementler Var?

Her şeyden önce akvaryumlarımızda kullandığımız tuzlu suyun tam olarak ne olduğunu anlayarak başlamak elementleri anlamak için iyi bir başlangıç noktasıdır.

Özgül ağırlığı 1.025 olan tuzlu su, suyun %96.5’ni oluşturur. Yani talı su ile tuzlu su arasındaki fark sadece %3,5’dir. Bu açıdan aslında aralarında pek de fark yokmuş gibi geliyor değil mi? Özellikle tatlı suyun da %100’nün su olmadığı düşünülürse.

Kısaca kendimize tuzlu su hazırlamak için tatlı suya %3,5 oranında element (deniz tuzu) ekliyoruz ve bu %3,5 oranındaki elementleri ana ve eser elementler olarak ikiye ayırırsak aşağıdaki gibi bir sonuç çıkıyor;

• Sodyum %30,6
• Klorür % 55,0
• Sülfat %7,7
• Magnezyum %3,5
• Kalsiyum %1,2
• Potasyum %1,1

Yukarıda ortalama olarak verilen değerler, tuzlu su akvaryumlarındaki elementlerin birinci kısmını yani ana elementleri oluşturur. Geriye kalan %0,9’luk kısımda eser elementlerin tamamını barındırır ve yaklaşık 70 farklı elementten oluşur. Herkesin anladığınızdan emin olmak için tuzlu su akvaryumlarında eser elementlerin barındırıldığı bu %0,9’un 1 litre tuzlu suyun %3,5’lik kısmının %0,9 u olduğunu hatırlatmak isterim.

Eser Elementler Ne Anlama Geliyor?

Eser elementler adında da anlaşılacağı gibi gerçekten eser miktarda yani çok az oranda bulunurlar ve hızla tükenme potansiyeline sahiplerdir. Bilimsel olarak bir elementin eser element statüsünde olabilmesi için (akvaryumlarımız için) 1l suda 1mg dan daha az olmaları gerekir.

Yine de söylemekte fayda varki ”tuzlu su akvaryumlarında eser elementler” başlığı için bir çok farklı kaynak bir çok farklı element den bahseder. Bunun nedeni tuzlu su akvaryumlarında eser elementler için kapsamlı bilimsel bir araştırmanın olmayışıdır. Ancak yine de bir çok otorite tarafından kabul edilen bazı değerler de vardır.

Bu ultra düşük konsantrasyonların bir sonucu olarak, eser elementlerin çoğunu evde test edebilmek ve tuzlu su akvaryumu hobisi tarihi boyunca, seviyelerini anlamlı bir şekilde değerlendirmek pek mümkün olmadı. Bu nedenle, herhangi bir zamanda herhangi bir akvaryumda bu elementlerin seviyelerinin yüksek veya düşük olup olmadığı yakın zamana kadar en iyi ihtimalle sadece birer tahmindi. Ancak bir çok markanın piyasaya sürdüğü ICP testleri, tuzlu su akvaryumlarında eser elementlerin seviyelerinin değerlendirilmesi için büyük bir adım oldu. Hala bu testler maliyetleri yüzünden yaygın olarak kullanılamıyor.

Tuzlu Su Akvaryumlarında Eser Elementler Nelerdir?

Biraz bilim kurguyu andırsa da tuzlu su akvaryumlarında eser elementler’in arasında altın, gümüş, uranyum gibi çok pahalı metallerin de olduğunu biliyor muydunuz? Şaşırtıcı değil mi?

Elementler söz konusu olduğunda aklıma hep ”element 115” geliyor. Benim gibi U.F.O meraklısı biriyseniz zaten bunun ne olduğunu biliyorsunuzdur. Bilmeyenler içinse element 115’in hikayesi; Uzun yıllar Amerikada bulunan, uzaylılar ve uzaylı teknolojisi üzerine araştırmaların yapıldığı idda edilen 51. Bölge de çalışan Bob Lazar‘ın bunu bütün dünyaya duyurmak istemesiyle başlar. Bob Lazar 1980’li yıllarda gücünü element 115 ‘den alan ve anti madde rektörüyle çalışan bir uzaylı aracına ters mühendislik uyguladığını idda eder. Ancak FBI ve Hükümet böyle bir elementin olmadığını söyleyerek Bob Lazar’ı yalanlar. Ta ki 2016 yılında Rus bilim adamlarının öncülüğünde, Alman ve İsveç bilim adamlarının element 115‘in varlığını ispatlayana kadar.

Konuyu biraz dağıtmış olabilirim ancak söz konusu U.F.O’lar olunca sanırım biraz heyecanlanıyorum. Hızlı bir geri dönüş yaparsak tuzlu su akvaryumlarında elementlerin ikiye ayrıldığını ve 70 den fazla eser element olduğunu söylemiştik. Ancak bu elementlerin hepsi bizim için önemli ve gerekli diyemeyiz.

Bu yüzden otoriteler tarafından onaylanan bir kaç ana eser element üzerinden devam edeceğim. İlerleyen süreçte bu başlığı güncel tutarak diğer eser elementler hakkında da bilgiler ekleyeceğim ve hangi elementlerin ne işe yaradığı hakkında güncel veriler sunacağım. Bu yüzden muhtelif zamanlarda bu başlığa başvurarak diğer eser elementler hakkında da bilgilenirizi güncelleyebilirsiniz.

Bakır

Bakır, atık maddeleri parçalamak için gerekli enzimlerin bazıları için kritik olduğu kadar mercanların fotosentezini tamamlaması için de önemli bir bileşendir. Ayrıca kanda ve diğer pigmentlerde de bulunur. Ancak bu elementin normalden daha fazla yükselmesi muhtemelen akvaryumunuzda bulunan mercanların ve omurgasızların ölümüyle sonuçlanır.

Tuzlu su akvaryumlarında eser elementler arasında en çok adı duyulandır. Özellikle akvaryum kurulumlarında veya ilerleyen dönemlerde yapılan iyileştirme çalışmalarında farketmeden akvaryumunuza düşen küçük bir tel parçası (genelikle elektrik tesisatı kurulurken kullanılır) veya suyunuzla temas eden bir boru klipsi akvaryumunuzun eninde sonunda çökmesine enden olur.

Çinko

Çinko, protein üretiminin yanı sıra genetik bilginin iletilmesinde kritik öneme sahiptir. Şimdi genetik bilgi demekle neyi kastettiğimi merak ediyor olabilirsiniz. Yakın geçmişte mercanların özelliklerini gen yoluyla ilettikleri ispatlandı. Yani aynı tür iki mercanın farklı genetik kodalamar yüzünden bir diğerinin daha canlı renklere daha sağlam iskeletlere sahip olması gibi.

Ayrıca, Çinko’nun bazı taşlı mercanlarda büyüme oranını önemli ölçüde artırabileceğine dair bazı akvarist dedikodularıda var.

İyot

İyot, kendisine bağlı uzun bir anekdot gözlem geçmişine sahip bir eser elementtir. Yumuşak mercanlara, gorgonlara, tuniklere, süngerlere ve makro alglere ve ayrıca karides ve yengeç gibi omurgasızlara fayda sağladığı tahmin edilir.

İyot tuz karışımları, kulandığımız yosun bazlı gıdalar ve su değişimleriyle girer.

Demir

Doğal mercan resiflerinde Demir, hem mercanlardaki zooxanthellae hem de makro yosunlar için fotosentetik aktiviteyi destekler. Bu nedenle, akvaristler yosunların hızlı büyümesine ve hasat edilmesine dayanan yosun filtreleme sistemlerini tartışırken bazen Demir kullanımından bahsedildiğini sıkça duyarsınız. Makro yosunların üretildiği Refigum ve Sumplar da yosunların büyümesi, suda ki eser miktardaki Demir’i tüketebilir ve yosunların büyümesi durur.

Buna ek olarak yüksek seviyelerdeki Fosfat ve Nitrat sorunu yaşayan ve akvaryumda Demir kullanarak bu sorunu çözmek gibi bir hata yaparsanız, yüksek seviyelerdeki Nitrat ve Fosfat’la Demir birleşecek ve Demir takviyesini kesseniz bile önüne geçemeyeceğiniz istenmeyen yosun salgınlarına neden olmanız büyük bir olasılıktır.

Kısaca akvaryumunuzda istenmeyen yosunların istilasına uğradıysanız, muhtemelen Demir oranınız çok yüksek seviyelerde olabilir.

Stronsiyum

Bir çok katkı üreticisi Stronsiyum’un sert mercan iskelet dokusunun oluşumunu destekelediğini ve kalsiyum emilimini önemli ölçüde artırdığını idda eder. Ancak bu konuda bağımsız otoriteler kararsız. Mercanlar potansiyel olarak toksik bir metali Kalsiyum Karbonat içinde biriktirerek izole etmeye çalışıyor da olabilir!

Molibden

Molibden yakın zamana kadar pek bilinmeyen bir eser element di. Ancak son yıllarda tuzlu su akvaryumlarında, nitratın nitrojen gazına dönüştürülmesine yardımcı olduğu ve mercanlarda zooxanthellae büyümesini desteklediği düşünülmektedir.

Tuzlu su akvaryumlarında eser Elementler’in geri kalanı gibi yüksek konsantrasyonda Molibden canlılarınız için zehirlidir.

Manganez

2018 yılında yapılan bir araştırma Manganez’in mercanların strese direnme yeteneyi ile ilgisi olduğunu gösteriyor. Özellikle, ısıdan kaynaklı stres ortaya çıktığında mercanların ağartılıp ağartılmadığına odaklanan araştırma, manganez ile desteklenen mercanların ağartmaya karşı daha fazla direnç gösterdiğini ve mercanların bünyelerindeki oksit radikallerinin oluşumunu parçalamaya yardımcı olduğunu gösterdi. Kelimenin tam anlamıyla bir antioksidan gibi görünüyor.

Manganezin fitoplankton ve alglerin fotosentetik üretkenliğini iyileştirdiği daha önce belirlenmişti. Yapılan son araştırmalar mercanlarda da bunu yaptığını ortaya çıkardı.

Tuzlu Su Akvaryumlarında Eser Elementler Eklenmeli Mi?

Henüz ne işe yaradığı tam olarak bilinmeyen bir çok eser element olmasına karşın tuzlu su akvaryumlarında eser elementlerin önemli bir rolü olduğu söylenebilir. O halde yine başa dönüyor ve aynı soruyla devam ediyoruz. Tuzlu su akvaryumlarında eser elementler dozlanmalı mı?

Bu sorunun cevabı yaptığınız su değişimlerinde saklı. Günümüzde bir çok tuz markası içeriği canlılarımız tarafından tüketilmesi beklenen bu eser elementleri olması gerektiğinden daha fazla kullanır. Bu da çoğu durumda haftalık %10 su değişimiyle eser elementleri yenilemek için fazlasıyla yeterlidir.

Ancak yüksek oranda mercan bulunan akvaryumlarda eser elementlerin hızla tükenmesi de olası bir durum ve böyle bir durumda yapabileceğiniz bir kaç şey var.

1. Su değişim sıklığınızı arttırın
2. Su değişim oranınızı yükseltin
3. Eser elementleri dozalyın

İlk iki seçenek bizim tavsiye ettiğim seçeneklerdir. Tuzlu su akvaryumlarında eser elementler’in dozlanmasıysa çok dikkatli yaılması gereken bir işlemdir. İnternetten biri Xenia için iyi olduğunu söyledi diye kötü körüne akvaryumunuza iyot eklemek başınıza çok büyük sorunlar açabilir.

Ülkemizde tuzlu su akvaryumlarımızdaki bir çok parametreyi test etmenin ucuz bir yolu yok. Özellikle bu testleri sürekli yapmak zorunda olduğumuz düşünülürse gerçek anlamda pahalıya gelebilirler.

Akvaristler arasında bilinen en yaygın soru, eser elementlerin akvaryuma eklenip eklenmemsi gerektiğidir. Neyse ki eser elementler akvaryumlarımıza çok kolay bir yöntem olan su değişimleriyle rahatlıkla eklenebilir ve olması gereken değerler de tutulabilir.

Ancak İleri seviye akvaristlerse, ki bu ileri seviye bir akvaryum gerektirir. Yani bir kaç zoa, mantar ve LPS den oluşan bir akvaryumdan bahsetmiyorum. Büyük, özel türlerin barındırıldığı Acropora ağırlıklı bir akvaryumundan bahsediyorum. Balling metodu kullanarak bu elementler daha iyi renklenme ve büyüme için kontrol altında tutulmaya çalışılır.

Son Söz

Tuzlu su akvaryumlarında altın kural test edemediğiniz herhangi bir elementi akvaryumunuza eklememektir. Eğer dozalama yapmayı planlıyorsanız, dozalama yapacağınız elementin akvaryumunuzda ne oranda olması gerektiğini bilmeniz, ne oranda ve ne sürede tüketildiğini hesaplamanız gerekir. Ayrıca bu tüketimin en basit ve uygun yöntem olan su değişimleriyle yenilenip yenilenmediğini de tespit etmeniz gerekir.

Tuzlu su akvaryumlarında eser elementlerin ne kadar az miktarda olduğunu ve aşırı yükselmeleri durumunda bunların toksin hale geleceğinden bahsetmiştim. Bu da tuzlu su akvaryumlarında eser elementlerin dozlamaya başlamanız ardından, dozalanan elementin toksin hale gelmesi için çok kısa bir süreye ihtiyacı olacağı anlamına gelir. Bilinçsizce kullanılan bir kaç damla sizin için büyük bir sorunlara dönüşür.

Kapak Fotoğrafı: N Akvaryum®

Kaynaklar;

• tidalgardens.com
• wikipedia.org
• reefbuilders.com
• reefs.com
• reef2rainforest.com

Sıkça Sorulan Sorular