Tuzluluğun ölçülmesi, bir tuzlu su akvaryumunda hayati önem taşır. Bunun için en iyi ekipmansa bir refraktometre dir.
Tuzlu su akvaryumları çok fazla emek ve çaba gerektirebilir. Özellikle tuzlu su hazırlamak artık hayatınızın bir parçası olacaktır. Basit görünse de, tuzlu su hazırlamak bir sanattır. Tuzluluk seviyeleri çok düşük ya da çok yüksekse, balıklarınız ve mercanlarınız strese girer ve aşırı durumlarda ölürler.
Refraktometre Nedir?
Basitçe akvaryumunuzun tuzluluğunu hassas bir şekilde ölçen alettir. Daha detaylı bir açıklama için wikipedianın Refraktometre sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Okulda fen öğretmenini iyi dinleyenler ışığın kırılması hakkında konuşmalarını hatırlayabilir. Benim gibi okul hayatınızda ilginiz farklı yerlerdeyse hatırlamıyor olabilirsiniz. Hadi bilgilerinizi biraz tazeleyelim.
Refraktometre Nasıl Çalışır?
Işık düz bir çizgide ilerler. Fakat cam veya su gibi ortamın içinden geçerken yön değiştirir ya da kıvrılır. Işığın kırdığı ya da büktüğü ışık, ışığın kaynağı tarafından belirlenir. Örneğin bu bardağı ve kırmızı pipetlerimizi ele alalım;
Elbette kırmızı pipetlerimiz aslında düz bir silindirden ibaret ama ışık bunu büküyor. Işığın bu bükülmesi, refraksiyon olarak adlandırılır ve akvaryumunuzun tuzluluğunu belirlemek için ışığın kırılma özelliğini kullanabileceğinizi ortaya koyar.
Işık suda çözünen tuz miktarına göre farklı oranlarda kırılır. Bir refraktometre, bu farklılıkları okuyabilir ve akvaryumunuzun tuzluluğunu doğru bir şekilde ölçmenizi sağlar.
Kırılma ve Kırılma İndeksi
Sıvı gibi tüm şeffaf malzemeler ışığın kırılmasını sağlar. Ama her malzeme ışığın farklı şekilde kırar ve buna ‘’kırılma indeksi’’denir. Bu da belirli bir malzemenin ışığı ne kadar bozduğunu gösterir. Aynı sıvının farklı konsantrasyonları farklı kırılma indekslerine sahiptir.
Kırılma İndeksi ve Sıcaklık
Sıvıların kırılma indeksi sıcaklıkla değişir. Ve bu nedenle bir refraktometre ile tuzluluğun ölçülmesinde büyük etkisi vardır. Reftaktometre için PPT (ve SG) ölçeğini tanımlayan algoritma, belirli bir sıcaklık için hesaplanır. Tuzlu su akvaryumları için kalibre edilmiş PPT okumaları, akvaryum sıcaklığında(25°C) gerçek PPT’yi vermek için bir dönüşüm tablosuna göre ayarlanır. Akvaryum suyu sıcaklık farkı genelikle yanlış yorumlanmasına neden olur. Örneğin 20°C de kalibre edilmiş bir tuzlu su refraktometresi kullanarak 25°C de olan normal bir akvaryum suyu test edildiğinde yaklaşık 1-1.5 PPT lik daha düşük bir değer verecektir.
ATC – Otomatik Sıcaklık Telafisi
Sıcaklık yanlış ölçümlerin en büyük sebebidir. Su numunelerinin testi, refraktometre ve su numunesi doğru sıcaklıkta dengeledikten sonra yapılmalıdır. Otomatik sıcaklık kompanzasyonu (ATC), ortam sıcaklığı ve refraktometrenin kalibre edilmiş sıcaklığı arasındaki birkaç derece farkı telafi eder. Daha büyük sıcaklık değişimleri, tuzluluk okumasında yaklaşık 1.0 PPT’lik bir hata verecektir. ATC, bir refraktometrenin PPT okumasını akvaryumun sıcaklığına göre ayarlamaz!
”Birçok akvarist, akvaryumlarında suyu test ederken yanlış refraktometre kullanır.”
Refraktometreler daha çok tuz olarak bilinen sodyum klorür (NaCl) miktarını ölçmek için tasarlanmıştır.
Ancak deniz suyu sadece sodyum klorürden ibaret değildir. İçeriğinde magnezyum ve kalsiyum gibi diğer elementler de vardır. Hatırlayın her element farklı bir kırılma indeksine sahiptir. Çoğu refraktometre bu ekstra elementler için kalibre edilmemiştir. Bu, standart refraktometrenin tuzluluğu ölçerken % 5’e varan bir hata üretebileceği anlamına gelir.
Piyasada bulunan refraktometrelerin hemen hemen hepsi meyve, sebze, kan, idrar gibi çeşitli farklı maddeleri test etmek için üretilmiştir.
Şu an, daha önce satın alanların endişe duymaya başlayan ifadelerini görebiliyor gibiyim.
Eğer bir tuzluluk ölçüm cihazına sahipseniz, endişelenmeyin, iyi haberlerim de var…
Bu hata payı önemli olsa da, akvaryumunuzun bu yüzden başarısız olması o kadar da kolay değildir. Aslında, pek çok evcil hayvan mağazasının yanlış bir refraktometre kullandığını gördüm ama sonucunda çöken bir akvaryum görmedim. Ayrıca bu hatalı okumalara dayanarak gelişen güzel tuzlu su akvaryumları da gördüm.
4-5 yıl öncesinde (mevcut tarih 2018) reflaktometreler gayet uygun standartlardaydı. Ama şimdilerde görüyorum ki uzak doğu üretimi olan oyuncak diyebileceğim ve 6-7 dolar ile satın alınabilen ürünler bulunuyor artık. Bu nedenle satın almadan önce markasını sormanız ve tuzlu su mu yoksa deniz suyu için mi üretildiğini öğrenmeniz önemli bir nokta.
Analog Refraktometre
En yaygın olarak kullanılan türüdür. Şayet yere düşürmez ya da sert bir darbe almasına izin vermezseniz yıllarca size hizmet edebilir.
Tercihiniz analog olacaksa; satın alınabilir olmaları, taşınabilir olmaları ve pillere ihtiyaç duymamaları en büyük artılarıdır.
Eksileriyse; kullanmak için çaba sarf ettirmeleri, hata payına açık olmaları, manuel olarak kalibre edilmeleri ve ölçüm sonucu için bir ışık kaynağına ihtiyaç duymalarıdır.
Dijital Refraktometre
Dijital ve analog arasındaki farkı kıyaslamak, bir arabayla at arabasını kıyaslamak gibidir. Dijital olanlar da tuzluluğu ölçer ama analog olanlara göre çok daha basit, hızlı ve doğru sonuç verirler.
Birkaç saniye için de sonuçları LCD ekranda açıkça görebilirsiniz. Analoglardaki gibi kendinizin yorumlamasına gerek kalmaz. Buda yorumlarken yapacağınız hataları tamamen ortadan kaldırır.
Dijitallerin artıları; hızlı, kesin sonuç vermeleri ve kullanımlarının kolay olmasıdır.
Eksileriyse; çok pahalı olmaları, pile ihtiyaç duymaları ve parlak ışıkta hata yapabilmeleridir.
Artık, mümkün olan en doğru tuzluluk ölçümünü almak istiyorsanız, tuzlu su akvaryumu içi tuzlu su yerine deniz suyunu test eden ve ucuza kaçmadan bir tane almanız gerektiğini biliyorsunuz.
